محرک های اشتها شامل داروها، مکمل ها یا سایر موادی هستند که احساس گرسنگی فرد را افزایش می دهند. به محرک های اشتها، اشتها آور (Orexigenic) هم می گویند.
برخی از تولیدکنندگان داروهایی را به بازار عرضه می کنند که منحصرا برای افزایش اشتها ساخته شده اند. اما در برخی دیگر از داروها، افزایش اشتها از تاثیرات جانبی محسوب می شود. ویتامین ها، مواد معدنی و گیاهان نیز به عنوان اشتها آور عمل می کنند. تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی هم می توانند روی اشتها تاثیر بگذارند. اگر چه برخی از افراد افزایش اشتها را امری منفی می دانند، اما برخی دیگر برای غذا خوردن به تحریک اشتها نیاز دارند.
اختلالات خاص نظیر سرطان، اختلالات روانشناختی و پیری می توانند منجر به کاهش ناخواسته وزن شوند که ناشی از کاهش اشتها است. از دست دادن زیاد وزن می تواند روی کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد و خطر بیماری را افزایش دهد. در این مقاله چندین محرک اشتها را فهرست کرده ایم که شامل مکمل ها، داروها و تغییر در سبک زندگی هستند.
مکمل ها
برخی از مکمل ها نظیر امگا۳ می توانند به افزایش اشتها کمک کنند. برخی از ویتامین ها و مواد معدنی خاص (از جمله زینک و ویتامین ب۱) نیز می توانند اشتها را افزایش دهند. با این حال، این موارد تنها در صورتی عمل می کنند که فرد دچار کمبود این مواد مغذی باشد.
سایر مکمل ها همچون اسیدهای چرب امگا۳ می توانند اشتهای فرد را افزایش دهند. خیلی از طرفداران طبیعت درمانی ادعا می کنند که گیاهان تلخ، تمایل فرد به غذا خوردن را افزایش می دهند.
زینک
کمبود زینک می تواند سبب بروز علائمی همچون از دست دادن اشتها و عملکرد ضعیف ایمنی شود. کمبود زینک می تواند سبب بروز تغییراتی در احساس مزه ها، کند بودن فرآیند بهبود و ریزش مو شود. تحقیقات صورت گرفته روی حیوانات نشان دادند که مصرف مکمل زینک سبب تحریک اشتها در افراد دچار کمبود زینک می شود.
ویتامین ب۱
ویتامین ب۱ که به آن تیامین هم می گویند برای رشد ضروری است. معمولا کمبود ویتامین ب۱ سبب کاهش اشتها، از دست دادن وزن، گیجی و سایر علائم نورولوژیکی می شود.
شربت فروگلوبین
بسیاری از ویتامین ها از جمله ویتامین های گروه B که برای انجام فعالیت های بدن به صورت طبیعی ضروری هستند باید بطور مستمر دریافت شوند زیرا در بدن ذخیره نمی شوند و کمبود آنها نیز باعث اختلالاتی در عملکرد بدن نظیر وقوع کم خونی می شود. یکی از بهترین مکمل های موجود در بازار ایران از این نظر شربت فروگلوبین است.
شربت فروگلوبین یکی از مکمل های پر مصرف می باشد که بیشتر جهت درمان کم خونی استفاده می شود. این مکمل که به صورت شربت می باشد دارای تمامی ویتامین های مورد نیاز جهت خون سازی می باشد. همچنین شربت فروگلوبین دارای خاصیت اشتها آوری می باشد که از این جهت برای کودکان بسیار توصیه می شود. این شربت دارای مواد معدنی نظیر آهن، روی (Zinc) و مس می باشد.
از ویتامین های موجود در این شربت می توان به تیامین (B1)، ریبوفلاوین (B2)، پیریدوکسین (B6)، فولیک اسید (B9)، سیانوکوبالامین (B12) اشاره کرد. از میان ویتامین های بالا، برای درمان کم خونی نیاز به ویتامین های B6 و B9 و B12 بیشتر است. لذا شربت فروگلوبین مقدار مناسبی از این ویتامین ها را در خود دارد.
اسیدهای چرب امگا۳
اسیدهای چرب امگا۳ چربی های ضروری ای در برنامه غذایی انسان هستند. برخی از تحقیقات نشان داده اند که اسیدهای چرب امگا۳ می توانند سبب تقویت اشتها و تمایل فرد برای غذا خوردن شوند. روغن ماهی و ماهی های چرب (همچون سالمون) منبع غنی از اسیدهای چرب امگا۳ هستند. گیاه خواران می توانند مکمل های امگا۳ که بر اساس جلبک هستند را امتحان کنند.
گیاهان تلخ
ممکن است طرفداران طب سنتی گیاهان با مزه تلخ را به افرادی که قصد بهبود اشتها و گوارش را دارند، پیشنهاد دهند. بسیاری از افراد در سرتاسر جهان به طور رایج از این گیاهان برای بهبود فعالیت گوارشی استفاده می کنند.
مثال هایی از گیاهان تلخ شامل جنتیانا و افسنطین (خاراگوش) است. افرادی که می خواهند برای تحریک اشتها گیاهان تلخ را امتحان کنند باید به متخصصی که در زمینه طب سنتی تخصص دارد مراجعه کنند.
دارو
سازمان غذا و دارو (FDA) بر استفاده از این سه دارو برای تحریک اشتها تایید کرده است:
مجسترول استات
چندین داروی تایید شده وجود دارد که می توانید به عنوان اشتها آور از آن ها استفاده کنید. مجسترول دارویی بر پایه پروژسترون است که پزشکان آن را برای تقویت اشتها در افراد دچار کم اشتهایی، سرطان، HIV و ایدز تجویز می کنند. این دارو می تواند برای درمان سرطان سینه و سرطان آندومتر هم موثر باشد. این دارو در قالب شربت یا قرص در دسترس است.
عوارض جانبی مجسترول استات شامل معده درد، تغییرات روحی و مشکلات خواب است. عوارض جانبی جدی شامل ورم ناشی از تجمع مایعات در بافت ها، شروع یا تشدید دیابت و شکل گیری لخته خون هستند.
اکساندرولون
اکساندرولون یک استروئید خوراکی است که به افراد کمک می کند پس از جراحی، صدمه یا عفونت مزمن، وزن اضافه کنند. رایج ترین عوارض جانبی اکساندرولون شامل این مواردند:
- آکنه
- تغییر در میل جنسی
- بم شدن صدا
- افزایش رشد موها
- چرخه قاعدگی نامنظم
- تغییرات حال و حوصله
- معده درد
این دارو می تواند باعث افزایش سطح آنزیم های کبدی شود (که بعد از قطع مصرف دارو، آنزیم ها به حالت عادی باز می گردند). علاوه بر این، اکساندرولون می تواند باعث کاهش لیپوپروتئین با چگالی بالا یا کاهش سطح کلسترول خوب شود.
درونابینول
درونابینول یک کانابینوئید است که پزشکان برای کمک به درمان آنورکسی (یا بی اشتهایی) مربوط به ایدز از آن استفاده می کنند. درونابینول می تواند به تقویت اشتها در افراد دچار سرطان کمک کند. همچنین باعث کاهش حالت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی می شود.
درونابینول به صورت کپسول خوراکی در دسترس است. برخی از رایج ترین عوارض جانبی درونابینول شامل این مواردند:
- احساس گیجی
- سرگیجه
- خواب آلودگی و کسالت
- توهم
- بی حوصلگی
سایر داروها
اگر چه مجسترول استات، اکساندرولون و درونابینول تنها داروهایی هستند که FDA آن ها را به عنوان محرک اشتها تایید کرده است؛ اما افزایش اشتها از تاثیرات جانبی برخی دیگر از داروها نیز محسوب می شود. ممکن است برخی از پزشکان این داروها را برای هدف اولیه آن ها تجویز کنند. این داروها شامل این مواردند:
- داروهای ضد افسردگی نظیر میرتازاپین
- کورتیکواستروئیدهایی نظیر پردنیزون و دگزامتازون
نکات و حقه هایی برای تحریک اشتها
تغییرات زیر که در زمینه سبک زندگی و رژیم غذایی هستند می توانند به برخی از افراد کمک کنند که به طور طبیعی اشتهای خود را افزایش دهند:
ورزش
ورزش منظم میزان انرژی ای که فرد می سوزاند را افزایش می دهد. در نتیجه این امر سبب افزایش نیاز بدن به سوخت و افزایش سطح گرسنگی می شود.
برنامه ریزی و آماده کردن وعده های غذایی
برنامه ریزی درست به افراد کمک می کند که هر روز کالری کافی مصرف کنند. برای انجام این کار:
- هر روز به جای مصرف ۳ وعده بزرگ، ۶ تا ۸ وعده غذایی کوچک مصرف کنید.
- زمانی از روز که اشتهای زیادی دارید را تشخیص دهید و در آن زمان غذا مصرف کنید.
- هر روز در زمان مشخصی وعده غذایی و میان وعده مصرف کنید، حتی اگر گرسنه نیستید.
- میوه، مغزیجات و سایر مواد مغذی را در خانه خود داشته باشید تا به طور منظم از آن ها به عنوان میان وعده استفاده کنید.
- از کسی بخواهید که در برنامه ریزی و آماده کردن وعده های غذایی به شما کمک کند.
مواد غذایی را عاقلانه انتخاب کنید:
- از این که وعده های غذایی را با مواد غذایی با فیبر بالا و کالری پایین پر کنید بپرهیزید. می توانید درباره مزایای برنامه غذایی با فیبر کم با پزشک مشورت کنید.
- میوه های شیرین را به میلک شیک و دسرها بیفزایید تا مزه و محتوای مغذی آن ها را تقویت کنید.
- هر روز مقداری کالری در قالب اسموتی، شیک پروتئین یا نوشیدنی های مکمل مخصوص با کالری بالا که سرشار از مواد مغذی هستند بنوشید.
- پروتئین ها را ۱ ساعت پس از این که آن ها را از یخچال خارج کردید مصرف کنید. برخی از افراد مزه مواد غذایی پروتئینی را در دمای اتاق ترجیح می دهند.
زمان غذا خوردن را لذت بخش کنید:
برای انجام این کار می توانید یک یا چند مورد از موارد زیر را امتحان کنید:
- مواد غذایی خوشمزه و لذیذ را انتخاب کنید.
- با استفاده از گیاهان، ادویه ها، سس و... به مواد غذایی تان طعم دهید.
- از چاشنی ها و مواد غذایی رنگارنگ استفاده کنید تا وعده های غذایی تان را خوشایندتر کنید.
- منوی غذایی تان را به طور منظم تغییر دهید تا از یک غذای خاص خسته نشوید.
- هنگام غذا پختن یا غذا خوردن برنامه تلویزیونی یا فیلم مورد علاقه تان را ببینید.
- هنگام آماده کردن یا خوردن غذا به موسیقی گوش دهید.
- با وسایل غذاخوری مورد علاقه تان میز را تزئین کنید.
- بشقاب هایی با سایزهای گوناگون را امتحان کنید تا ببینید کدام یک مناسب تر است.
- زمان غذا خوردن را به یک رویداد اجتماعی تبدیل کنید و همراه با سایر اعضای خانواده غذای خود را میل کنید.
توصیه هایی به نوجوانان و جوانان کم تحرک:
وقتی صحبت از اشتها و کمبود وزن می شود، بزرگسالان یا افراد با محدودیت تحرک می توانند با چالش هایی روبرو شوند. نکات زیر به این افراد کمک می کند که با این چالش ها به خوبی روبرو شوند:
- اگر بیرون رفتن برای خرید مواد غذایی برای شما دشوار است از خدمات تحویل کالای سوپرمارکت ها استفاده کنید.
- اگر فراموش می کنید که غذا مصرف کنید از آلارم استفاده کنید.
- اطمینان حاصل کنید که دندان مصنوعی هایتان به درستی در جای خود قرار گرفته اند تا مانع از درد و اذیت شدن هنگام غذا خوردن شوید.
توصیه هایی برای کودکان:
برخی از کودکان در برابر غذا خوردن مقاومت می کنند که این موضوع می تواند ناشی از کاهش اشتها باشد یا دلایل دیگری داشته باشد. برای تشویق کودکان به غذا خوردن این موارد را امتحان کنید:
- از وعده های غذایی کوچک و متوالی استفاده کنید.
- وقتی کودک به ۴-۶ ماهگی رسید از مواد غذایی متنوعی برای او استفاده کنید.
- تا جای ممکن با سایر اعضای خانواده غذا بخورید و کودک را در مکالمات خود شرکت دهید.
- هنگام غذا خوردن استرس را کاهش دهید و کودک را تهدید نکنید و به زور او را مجبور به غذا خوردن نکنید.
- هنگام غذا خوردن چیزهایی که حواس کودک را پرت می کنند (همچون تلویزیون و اسباب بازی) را کنار بگذارید.
منبع: medicalnewstoday.com