همه چیز پیرامون سیر تکاملی مغز جنین

اگر به تازگی متوجه بارداری خود شده اید، احتمالاً در ماه های بعدی چنین سؤالاتی به ذهن تان خطور خواهد کرد: "چشم کودک من چه رنگی خواهد شد؟" یا "کی می ‌تواند صدای مرا بشنود؟". حتی ممکن است از رشد مغز کودک خود شگفت زده شوید. خوشبختانه، رشد مغز جنین از یک برنامه قابل پیش بینی پیروی می کند. در واقع سیستم عصبی جنین یا به عبارتی مغز و نخاع او از اولین سیستم هایی است که شکل می گیرد.

مغز کودک

قبل از درک کامل رشد مغز جنین، درک قسمت های مختلف مغز کودک بسیار مهم است. به طور کلی، مغز پنج ناحیه مختلف شناخته شده دارد که شامل مخ، مخچه، ساقه مغز، غده هیپوفیز و هیپوتالاموس است.

مخ بزرگترین قسمت مغز است که مسئول افکار، احساسات و خاطرات است. قشر مغزی از جمله لوب های فرونتال و تمپورال بخشی از این ناحیه است. در همین حال، مخچه قسمتی از مغز است که وظیفه کنترل حرکات را بر عهده دارد، در حالی که ساقه مغز بخشی است که حیاتی ترین عملکردها از جمله ضربان قلب، تنفس و فشار خون را کنترل می کند.

غده هیپوفیز باعث آزاد شدن هورمون ها در بدن کودک می شود. این هورمون ها مسئول رشد و متابولیسم هستند و هیپوتالاموس بخشی از مغز است که مسئولیت کنترل دمای بدن، گرسنگی، تشنگی، خواب و احساسات را بر عهده دارد. اگرچه این قسمت از مغز زمانی که کودک در داخل رحم است نیز با سرعت زیادی در حال رشد است؛ با این حال، بعدها نیز به رشد خود ادامه می دهد.

چگونه مغز کودک رشد می کند

تنها چهار هفته پس از لقاح، صفحه عصبی جنین تشکیل می شود، که شامل پایه مغز و نخاع است. این صفحه عصبی هم زمان با بلندتر شدن، به خود می پیچد و به شیار تغییر می یابد. سرانجام آن شیار به لوله عصبی تبدیل می شود. این لوله عصبی که در پشت کمر قرار دارد، برای رشد مغز و نخاع کودک- که هر دو از لوله عصبی ایجاد می شوند- مهم است.

سه ماهه اول

حدود 7 هفته اول بارداری، مغز و صورت کودک در حال رشد هستند. علاوه بر این، پس از بسته شدن لوله عصبی؛ این لوله به سه بخش که معمولاً تحت عنوان مغز قدامی، مغز میانی و مغز خلفی شناخته می شوند، انحنا و برجستگی پیدا می کند. درست در پشت مغز بخشی است که در نهایت به نخاع کودک مبدل می شود. به زودی این مناطق از مغز به پنج ناحیه مختلف مغز از جمله مخ، مخچه، ساقه مغز، غده هیپوفیز و هیپوتالاموس تبدیل می شوند. فرورفتگی هایی که در نهایت به سوراخ بینی کودک تبدیل می شوند نیز قابل رویت است و شبکیه های چشم نیز شروع به شکل گیری می کنند.

با اینکه بخش ‌های ویژه ‌ای از مغز نوزاد در حال توسعه است اما تنها پس از گذشت حدود ۶ هفته اولین فعالیت الکتریکی مغز آغاز می شود. این فعالیت اولین سیناپس ‌ها را نشان می ‌دهد، به این معنی که نورون ‌های کودک می‌ توانند ارتباط برقرار کنند.

سه ماهه دوم

در طول سه ماهه دوم، مغز کودک دیافراگم و ماهیچه های سینه را به سمت منقبض شدن هدایت می کند، که بسیار شبیه تمرین تنفس است. همچنین در همین زمان است که کودک اولین ایمپالس های مکش و بلع را یاد می گیرد. در واقع، در هفته 21، رفلکس های بلع طبیعی کودک اجازه می دهد که جنین هر روز چندین میلی لیتر مایع آمنیوتیک را ببلعد.

تا پایان سه ماهه دوم، ساقه مغز کودک، که ضربان قلب، تنفس و فشار خون را کنترل می کند، تقریباً به طور کامل تکامل می یابد. ساقه مغز دقیقاً بالای نخاع و زیر قشر مغزی قرار دارد. علاوه بر این، سیستم عصبی جنین به اندازه کافی توسعه می یابد و کودک با شنیدن صداهای بلند در خارج از رحم می جنبد. کودک حتی ممکن است در این مرحله به سمت صدای مادر یا پدرش برگردد و در هفته 28 ام، فعالیت امواج مغزی جنین؛ دارای چرخه خواب از جمله REM است؛ یعنی معمولاً جنین خواب می بیند.

 سه ماهه سوم

در طول سه ماهه سوم، مغز کودک تقریباً سه برابر وزن می گیرد و همچنین نورون ها به سرعت رشد می کنند. علاوه بر این، سطح صاف مغز کودک روز به روز شیار بیشتری پیدا می کند. در همین حال، مخچه خیلی سریع تر از هر منطقه دیگری از مغز کودک در حال رشد است.

به هنگام تولد کودک، مغز تا حد زیادی شبیه مغز بزرگسالان است. اما، تکامل آن به پایان نرسیده است. سپس، به طور مداوم در پاسخ به محیط بالغ می شود.

 عوامل مؤثر بر رشد مغز جنین

عوامل بسیاری می توانند بر سیر تکاملی مغز جنین تأثیر بگذارند اما بسیاری از زنان سالم به منظور ترویج رشد مغز جنین؛ نیازی به ایجاد تغییر اساسی در زندگی خود ندارند. در حقیقت، مهمترین عامل رشد بهینه مغز، سبک زندگی سالم است که شامل پیروی از رژیم غذایی سالم و ورزش است. همچنین برای زنان باردار اجتناب از مصرف الکل و سیگار بسیار مهم است زیرا این مواد می توانند شکل گیری سلول های مغزی جنین را دچار اختلال کنند.

عفونت ها

به طور کلی عفونت ها بیشترین خطر را برای جنین در حال رشد دارند. اما بیشتر مادران نسبت به خطرناک ترین آن ها، از جمله آبله مرغان و سرخک مصون هستند. با این حال، توکسوپلاسموز، برخی از بیماری های مقاربتی و سیتومگالوویروس نیز نگران کننده است و باید با پزشک مشورت شود.

 استرس

برخی محققان معتقدند که استرس می تواند بر سیر تکاملی مغز جنین تأثیر بگذارد. در حقیقت، استرس مادر در دوران بارداری، اتصالات عصبی مغز جنین را دچار تغییر می کند. کارایی نحوه ساماندهی سیستم های عملکرد عصبی در جنین هایی که مادران شان دچار استرس بوده اند؛ کاهش می یابد. طبق تحقیقات مخچه در حال تکامل نیز در برابر استرس بارداری، آسیب پذیرتر است.

 کولین

مصرف کولین- یک ماده مغذی اساسی موجود در تخم مرغ، گوشت گاو و جگر- می تواند به جلوگیری از بروز مشکلات مربوط به رشد مغز جنین کمک کند (حتی وقتی مادران باردار از بیماری آنفولانزا رنج می برند). در حقیقت، مکمل های کولین می توانند از بروز مشکلات رشدی در جنین- زمانی که باردار مبتلا به عفونت یا سرماخوردگی باشد- جلوگیری کنند.

جالب اینکه، ویتامین های قبل از تولد معمولاً حاوی کولین نیستند. در نتیجه، محققان به این نتیجه رسیدند که مکمل هایی که توسط انجمن پزشکی آمریکا توصیه می شوند، می توانند به بارداران کمک کنند تا به میزان کافی کولین؛ دست یابند. با این حال؛ قبل از مصرف هر مکملی با پزشک خود مشورت کنید.

 چگونه می توان از تکامل مغز جنین خود حمایت کرد

در این زمینه تنها به توصیه های پزشک خود گوش فرا دهید و آن ها را رعایت کنید. به احتمال زیاد، آن ها این نکات ساده را برای حفظ سلامتی شما و نوزادتان ارائه می دهند.

 تغذیه مناسب

هنگامی که غذاهای سالم می خورید، آب زیادی می نوشید و ویتامین های دوران بارداری خود را مصرف می کنید، طبیعتا اقدامات لازم برای ارتقای سیر تکاملی مغز جنین خود را فراهم می کنید. با این حال؛ بدون مشورت با پزشک مکملی دریافت نکنید.

 قرص پریناتال

از جمله قرص هایی که برای زنان باردار و شیرده، مفید است میتوان به قرص پریناتال اشاره کرد. این قرص، یک قرص مولتی ویتامین است که نیاز بدن به 13 نوع از ویتامین ها و مواد معدنی را برطرف می کند. متخصصان توصیه می کنند که مصرف این دارو را از ماه چهارم بارداری شروع کرده و تا پایان دوران شیردهی ادامه دهید.

از جمله فواید مصرف این دارو این است که خطر بروز اختلالات مغزی و نخاعی در جنین را به حداقل می رساند. همچنین باعث تقویت شدن سیستم عصبی جنین می گردد. در ادامه به بررسی چند فایده مهم این قرص خواهیم پرداخت:

• باعث تکامل یافتن بهتر جنین می شود
• باعث رشد سالم تر جنین می شود
• باعث افزایش سلامت استخوان جنین و مادر می شود
• رشد و نمو جنین را سریع تر می کند
• انرژی و قدرت بدنی مادر را افزایش می دهد
• سیستم ایمنی مادر و نوزاد تقویت می شود

به خاطر داشته باشید هیچ مکملی را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید.

 ورزش

اگر پیش از بارداری ورزش نمی کردید، قبل از شروع هرگونه تمرینات ورزشی باید با پزشک خود مشورت کنید. اما به طور معمول، پیاده روی، ایروبیک و کلاس های یوگا در حد اعتدال قبل از زایمان بی خطرند.

اجتناب از سموم

سموم برای هر کسی از جمله یک مادر باردار و جنین آن، خوب نیست. خوشبختانه، اجتناب از سموم موجود در محیط کار؛ بسیار ساده است، مگر اینکه در یک شرکت نظافتی، در یک مزرعه و یا در یک کارخانه کار کنید، در این صورت می توانید انتقالی بگیرید.

 مدیریت استرس

میزان استرس بالا در دوران بارداری با رشد نامطلوب مغز جنین مرتبط است. در نتیجه، تمام تلاش خود را برای کاهش استرس در زندگی خود انجام دهید. حجم کار خود را سبک کنید و استراحت کنید. یکی از راه های کاهش استرس، ورزش های هوازی، یادداشت روزانه خاطرات و مدیتیشن است.

 صحبت با جنین

وقتی با کودک خود در داخل رحم صحبت می کنید، پایه و اساس رشد اجتماعی و عاطفی او را پایه گذاری می کنید. همچنین این مکالمات یک طرفه؛ باعث تقویت مهارت زبان و حافظه کودک خواهد شد.

 پخش موسیقی

به طور کلی پخش موسیقی برای هر دوی شما خوب است. موسیقی به خصوص نوع کلاسیک آن نه تنها می تواند آرامش بخش باشد، بلکه می تواند به جنین شما کمک کند تا صداها و آهنگ های جدید را یاد بگیرد.

 اجتناب از مصرف الکل و سیگار

استفاده از الکل در دوران بارداری می تواند منجر به سندرم جنینی الکل (FAS) شود. همچنین می تواند در ایجاد سلول های شناختی مغز اختلال ایجاد کند. در حقیقت، مصرف الکل در دوران بارداری می تواند منجر به ضریب هوشی پایین، مهارت های شناختی ضعیف، کمبود توجه، رفتار تحریک آمیز و حتی هماهنگی ضعیف شود. در همین حال، نیکوتین باعث کاهش جریان خون و تغذیه کودک می شود زیرا عروق خونی شما را منقبض می کند. همچنین روی سلول های شناختی مغز تأثیر می گذارد.

منبع: verywellfamily.com