تشخیص و کنترل سندرم پیش از قاعدگی (PMS)

 

تشخیص دقیق و درمان، به رهایی از سندرم پیش از قاعدگی (PMS) کمک می کند و باعث می شود که فرد به زندگی عادی برگردد. PMS شامل علائم پریشان کننده جسمی، رفتاری و روان شناختی است که ناشی از بیماری های عضوی نیست. PMS به طور منظم طی مرحله یکسانی از هر چرخه قاعدگی رخ می دهد و در طول بقیه چرخه قاعدگی ناپدید می شود یا به طرز چشمگیری فروکش می کند.

علائم روانشناختی معمول PMS شامل این مواردند: افسردگی، اضطراب، تحریک پذیری و از دست دادن اعتماد به نفس. علائم جسمی شامل نفخ و پستان درد (ماستالژی) است.

بسیاری از زنان قبل از قاعدگی تغییرات جسمی و احساسی جزئی را تجربه می کنند. به هر حال در حدود ۵ درصد از زنان، این علائم شدید هستند و می تواند مانع از انجام فعالیت های روزمره فرد شوند و گاهی نیز می توانند منجر به از هم پاشیدن روابط میان فردی شوند.

تشخیص

نمی توان با کمک مطالعات گذشته نگر به طور دقیق PMS را تشخیص داد. تشخیص باید با بررسی علائم بیمار طی دو چرخه قاعدگی انجام شود. یک پرسشنامه علائم، بهترین راه تایید علائم است. پرسشنامه باید بعد از شروع درمان نگه داشته شود تا برای بررسی این که فرد به درمان پاسخ می دهد یا نه از آن استفاده شود.

قبل از شروع هر گونه درمان دارویی باید سبک زندگی فرد مطلوب شود. کاهش استرس به بهبود علائم کمک می کند. توصیه های مربوط به برنامه غذایی همچون پرهیز از مصرف نوشیدنی های کربوهیدرات دار و الکل و کاهش مصرف کافئین نیز می توانند موثر باشند. به هر حال در PMS متوسط تا شدید، درمان دارویی باید زودتر آغاز شود.

درمان های دیگر

یک فراتحلیل اخیر نشان داد که درمان PMS شدید با کمک پروژستوژن و پروژسترون موثر نیست. در حقیقت پروژستوژن های مصنوعی عوارض جانبی مشابه PMS دارند. پروژستوژن طبیعی می تواند موثر باشد زیرا می تواند تاثیر ضد اضطراب داشته باشد و به عنوان ادرارآور عمل کند. اما از چند مطالعه انجام شده تنها یکی از آن ها موثر بودن پروژستوژن طبیعی را نشان داد و به اطلاعات بیشتری نیاز است.

یک مطالعه کنترل شده که شرکت کنندگان در آن به صورت رندوم انتخاب شده بودند و در آن از پلاسیبو استفاده شده بود نشان داد که گیاه پنج انگشت (Virex agnus castus) یک درمان موثر برای زنان دچار PMS است. تاثیرات این گیاه با خودارزیابی زنان و ارزیابی های انجام شده توسط آزمایش کنندگان تایید شد. عوارض جانبی این گیاه محدود و خفیف بود.

ایزوفلاون ‌های شبدر قرمز به بیشتر شدن اطلاعات موجود در خصوص فاز فولیکولار چرخه تخمدانی کمک کردند. این اطلاعات همراه با مزایای ایزوفلاون ‌های شبدر قرمز روی علائم یائسگی باعث شد که تحقیقات بیشتری روی استفاده از این محصول در درمان PMS قبل و پیرامون یائسگی انجام شود.

در یک فراتحلیل اخیر، اطلاعات کافی در دسترس نبود تا بتوان درباره استفاده از ویتامین B6 در درمان PMS توصیه ای ارائه داد. اما به طور کلی هیچ توجیهی برای مصرف روزانه ویتامین B6 به میزان 100 میلی گرم وجود ندارد؛ خصوصا بعد از این که وزارت بهداشت و درمان (DoH) و سازمان کنترل دارو در سال ۱۹۹۹ توصیه کردند که مصرف ویتامین B6 به 10 میلی گرم محدود شود و دوزی که توسط داروخانه فروخته می شود نباید بیش از 50 میلی گرم باشد.

یک مطالعه نشان داد که در زنان دچار PMS شدید، در طول درمان با برایت لایت سفید که برای ماسک صورت استفاده شده بود، پیشرفت زیادی حاصل شد. مکانیسم فعالیت لایت تراپی (نوردرمانی) در PMS شدید ناشناخته است و به اطلاعات بیشتری نیاز است. برخی از تحقیقات، PMS شدید را به اختلال در ریتم شبانه روزی نسبت دادند در نتیجه لایت تراپی می تواند با اصلاح ریتم ناهنجار شبانه روزی عمل کند.

اطلاعات گسترده ای در خصوص استفاده از علف چای یا گل راعی به عنوان داروی ضدافسردگی در دسترس است. در یک مطالعه کوچک روی زنان دچار PMS شدید، درمان با این گیاه منجر به بهبود چشمگیر علائم شده بود. نتایج این آزمایش مطلوب بودند اما از آن جایی که در این آزمایش گروه پلاسیبو وجود نداشت، ارزیابی موثر بودن گل راعی با محدودیت مواجه شد.

درمان پزشکی

دو درمان پزشکی برای PMS متوسط تا شدید که بر مبنای شواهد علمی هستند، شامل سرکوب تخمک گذاری و SSRI ها (مهارکننده های بازجذب سروتونین) هستند. اگر چه قرص های  خوراکی جلوگیری کننده از بارداری می توانند تخمک گذاری را سرکوب کنند و به طور رایج برای بهبود علائم PMS استفاده می شوند، اما در آزمایش های اولیه رندوم که قبلا صورت گرفتند مزایای آن ها اثبات نشد.

یک نوع جدید از قرص های ضدبارداری شامل پروژستوژن و دروسپیرنون آنتی مینرالوکورتیکوئید و آنتی آندروژنیک است. این دارو تاثیر چشمگیری در درمان PMS شدید داشته زیرا عاری از عوارض جانبی پروژستوژن است و تا حدی تاثیر ادرارآور و آنتی آندروژنیک دارد.

هم اکنون اطلاعات رندوم و شهودی برای حمایت از تاثیر این دارو در دسترس هستند. اگر از این قرص برای درمان PMS شدید استفاده می شود، در صورتی که خونریزی نامنظم رخ داد یک بسته قرص باید به طور متوالی (طی دو چرخه قاعدگی، سه چرخه قاعدگی یا مداوم) با یک دوره استراحت مصرف شود.

یک درمان ثابت شده سرکوب کننده تخمک گذاری که از پلاسیبو استفاده کرده، کنترل شده است و برای استفاده طولانی مدت مناسب است شامل ۱۷ بتا استرادیول ترکیب شده با پروژستوژن چرخه ای است.

در یکی از مطالعات اولیه، 200 میکروگرم پچ استرادیول در مقابل یک پلاسیبو آزمایش شد و تاثیر آن اثبات شد. در این آزمایش علائم جسمی و روانشناختی PMS تا میانگین ۶۰ درصد کاهش پیدا کردند. البته دوز استاندارد کنونی 100µg است.

قرص دوفاستون برای درمان سندروم پیش از قاعدگی

قرص دوفاستون در اثر نبود پروژسترون در بدن مورد استفاده قرار می گیرد. ساختار شیمیایی این قرص به پروژسترون طبیعی شباهت بسیاری دارد و لذا کاربرد آن مشابه کاربرد پروژسترون می باشد.

قرص دوفاستون ده میلیگرمی حاوی دیدروژسترون، ترکیبی مشتق شده از هورمون پروژسترون، می باشد. پروژسترون توسط تخمدان در طول مرحله دوم چرخه قاعدگی تولید می شود. این ماده در آندومتر (پوشش داخلی رحم) فاز تکثیر را به تشریح تبدیل می کند. این مسئله باعث می شود آندومتر که در پاسخ به استروژن در نیمه اول پریودی ضخیم شده است رشدش متوقف شود و هورمون ها و پروتئین های دیگر مورد نیاز برای حفظ بارداری ترشح شود (در صورت وقوع بارداری). در صورتی که بارداری رخ نداده باشد، سطح استروژن و پروژسترون کاهش یافته و اندومتر از هم می پاشد(قاعدگی). دیدروژسترون در قرص دوفاستون  باعث نظم در قاعدگی و کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی می شود.

 

عدم تحمل پروژستوژن

درمان استرادیول برای PMS به مصرف پروژستوژن های خوراکی (نظیر نورتیسترون یا دیدروژسترون) برای پیشگیری از هیپرپلازی آندومتر نیاز دارد. با این حال عوارض جانبی پروژستوژن اغلب منجر به کاهش تاثیر آن و عدم ادامه درمان می شوند. هورمون های ترشح شده توسط سیستم درون رحمی لوونورژسترول منجر به آتروفی آندومتر می شوند و عوارض جانبی پروژستوژنیک جزئی دارند.

آنالوگ های GnRH

آنالوگ های هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) منجر به سرکوب چرخه تخمک گذاری و حذف علائم پیش از قاعدگی می شوند. با این حال از آن جایی که با عملکرد تخمدان علائم بر می گردند، درمان باید به مدت نامعلوم ادامه داده شود. این امر منجر به پوسیدگی و تحلیل رفتن چشمگیر استخوان ها می شود که می تواند حتی طی ۶ ماه درمان اتفاق بیفتد.

استفاده از آنالوگ های GnRH به همراه هورمون درمانی جایگزین (HRT) یا تریبولون یک گزینه مناسب برای پیشگیری از علائم مربوط به وازوموتور (اعصاب تنگ کننده و گشاد کننده رگها) و تحلیل رفتن استخوان ها است. تراکم مواد معدنی استخوان ها باید در زنانی که برای بیش از ۶ ماه از آنالوگ استفاده می کنند بررسی شود.

هیسترکتومی کامل و سالپنگواوفورکتومی (Salpingo-oophorectomy) یکی دیگر از انواع سرکوب تخمک گذاری است و تنها درمان PMS در نظر گرفته می شود، زیرا به طور کلی چرخه تخمدان ها را بر می دارد. این پروسه به ندرت برای این هدف انجام می شود و به عنوان گزینه ای در نظر گرفته می شود که کمتر از آن استفاده می شود.

بررسی آنالوگ های GnRH قبل از عمل، به پزشک در تشخیص این که آیا هیسترکتومی/ اوفورکتومی در درمان علائم موثر است یا نه کمک می کند. برای این که علائم بیمار با علائم دیگری جایگزین نشوند باید هورمون درمانی کافی انجام شود (از جمله جایگزینی تستوسترون).

مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRI ها)

هم اکنون شواهد قابل توجهی در خصوص تاثیرات مفید SSRI ها روی درمان PMS در دسترس است. مطالعات ابتدایی که روی فلوکستین انجام شدند نشان دادند که این دارو در مقایسه با پلاسیبو، در درمان اختلال دیسفوریک پیش از قاعدگی (یا PMDD) موثرتر است. هم اکنون اطلاعات زیادی از آزمایش های رندوم در خصوص درمان PMS شدید با بیشتر انواع SSRI ها در دسترس است. مطالعات رندوم نشان دادند که درمان با SSRI طی یک چرخه نصفه، به اندازه سایر درمان های مداوم موثر است.

اهمیت این موضوع این است که احتمال وابسته شدن بیماران به این رژیم کم است، تاثیر این درمان فوری است و احتمال قبول کردن درمان توسط بیماران بیشتر است چون با رژیم های استفاده شده برای اختلالات روانپزشکی متفاوت است.

یکی از رژیم های مناسب برای درمان PMS، مصرف نصفه چرخه 20 میلی گرم سیتالوپرام به صورت روزانه از روز ۱۵ تا ۲۸ چرخه قاعدگی است. این درمان حتی در زنانی که قبلا درمان ناموفق SSRI داشتند هم موثر است.

به طور کلی PMS به خوبی فهمیده نشده و در بسیاری از موارد به خوبی کنترل نشده است. در نتیجه تحقیقات بیشتری در این زمینه باید صورت بگیرد.

منبع: gponline.com